Ysgrifennwyd gan y gwirfoddolwr Lena
9/12/2021
Pa mor llwyddiannus oedd COP 26? Tynnodd panelwyr a mynychwyr sesiwn fyfyrio ar-lein Canolfan Materion Rhyngwladol Cymru ar 9 Rhagfyr, sylw at adegau allweddol a’r gwersi a ddysgwyd – gan gytuno’n glir bod Cynhadledd Hinsawdd y Cenhedloedd Unedig yn Glasgow yn 2021 yn gymysgedd o deimladau.
Siomedigaethau
Ni fydd yr ymrwymiad a wnaed yn COP 26 yn ein cael i gadw cynhesu byd-eang ar neu islaw 1.5 o C. Bu ein panelwyr yn myfyrio ar y foment allweddol pan ddaeth’dirwyn tanwydd ffosil i ben’ yn ‘lleihau tanwydd ffosil’ ar ddiwrnod olaf COP, a ddangosodd faint o ymwrthedd sydd i wneud newidiadau radical o hyd.
Ar yr un pryd, roedd y gynhadledd yn llwyfan ar gyfer gobaith ac uchelgais. Gall rhywun ei disgrifio fel “dau ddigwyddiad mewn un” (Kevin Rahman-Daultrey, Maint Cymru) gyda gwahaniaethau mawr rhwng y trafodaethau swyddogol a’r sgyrsiau ymhlith y nifer fawr o fynychwyr, grwpiau ac ymgyrchwyr answyddogol – gyda’r olaf yn dangos y potensial enfawr o weithredu ar y cyd.
Ymddangos fel bod mwy o frys
P’un a yw’n troi allan i fod yn sbardun ar gyfer newid, gwnaeth COP 26 yn glir iawn: Does dim mwy o guddio – mae newid yn yr hinsawdd yn digwydd, a rhaid i gymdeithas weithredu nawr. Nid yw’r brys hwn yn gadael fawr o le ar gyfer esgusodion neu ohiriadau. Er mwyn sicrhau y bydd addewidion yn cael eu troi’n gamau gweithredu, mae’n briodol iawn bod disgwyliad y bydd angen i ymrwymiadau gael eu codi yn COP 27 yn yr Aifft y flwyddyn nesaf.
Mynd i’r afael â datgoedwigo
Fel problem allweddol sy’n sbarduno newid yn yr hinsawdd, cafodd datgoedwigo lawer mwy o sylw nag o’r blaen – gyda rhywfaint o gynnydd ac ymrwymiadau mawr. Fodd bynnag, nid yw’n glir o hyd p’un a yw’r ymrwymiadau hyn yn cael eu hadlewyrchu mewn polisïau a chamau gweithredu. Dysgwch fwy am yr hyn sydd angen ei wneud yng Nghymru yn yr adroddiad hwn (linc) gan WWF, Maint Cymru a phartneriaid.
Cyfle i sgwrsio, cydweithio, ac ymdrechu ar y cyd
Roedd COP 26 yn gyfle gwych i bobl ddod at ei gilydd, i ymgysylltu â safbwyntiau gwahanol, a chwyddo’r potensial cyfunol. Dim ond am ei fod yn mynd yn ei flaen fel digwyddiad byw y gellid cynnal llawer o sgyrsiau a digwyddiadau pwysig iawn. I Poppy Stowell-Evans, Cadeirydd Llysgenhadon Hinsawdd Ieuenctid Cymru, roedd yn ‘brofiad agor llygaid’, a’i helpodd i ddeall y rhan o gyfiawnder cymdeithasol a newid yn yr hinsawdd. Mae hi’n teimlo’n freintiedig o fod wedi gallu cynrychioli gweithredwyr ieuenctid Cymru, cwrdd â Mark Drakeford a mwyaf oll, gwrando ar bobl o wledydd fel Uganda neu Frasil sy’n teimlo effeithiau newid hinsawdd yn eu bywydau bob dydd ar hyn o bryd.
Diffyg undod gyda chenhedloedd bregus
Nid yw lleisiau’r rheini sydd eisoes wedi’u heffeithio fwyaf, wedi cael eu clywed yn ddigon uchel. Er y tynnwyd sylw at bwysigrwydd cyllid yn yr hinsawdd mewn undod â gwledydd incwm isel, roedd llawer yn siomedig gyda’r canlyniad ar golled a difrod. Mae’n arwyddocaol bod pobl frodorol yn cael eu tangynrychioli’n fawr yn ystod trafodaethau (fel ieuenctid). Mae areithiau yn COP 26 fel un Mia Mottley, Prif Weinidog Barbados yn dystiolaeth drawiadol o bŵer dynameg.
‘Gweithredu Hinsawdd Cymru’
Mae COP 26 wedi dangos faint o weithredu sy’n digwydd ar lawr gwlad. Yn y cyfnod cyn y digwyddiad, mae Climate Cymru wedi creu gofod newydd i sefydliadau ac unigolion yng Nghymru – ac wedi caniatáu i’r lleisiau hynny gael eu cynrychioli a’u rhannu yn Glasgow, gan ddangos bod pobl Cymru yn poeni’n fawr am newid yn yr hinsawdd. Mae’n rhwydwaith pwerus sydd â photensial mawr i sbarduno newid os caiff y sŵn cadarnhaol ei droi’n gamau cadarnhaol. Mae llawer o egni ar gael sydd bellach angen ei ddefnyddio – ‘mae’n rhaid i ni barhau i wthio’ (Susie).
Y camau nesaf?
Mae Cymru wedi dangos yn glir ei bod yn barod i chwarae rhan flaenllaw. Er mwyn bodloni’r uchelgais hwn, mae llawer i’w wneud o hyd. Gellir mynd â’r lleisiau mae ein harweinwyr wedi’u clywed yn Cop26, yn enwedig rhai pobl frodorol, yn ôl i Gymru a’u trosi’n gamau gweithredu. Mae angen i Gymru osod ei hun yn glir, a dangos mwy o undod gyda gwledydd ar reng flaen y newid yn yr hinsawdd – mae angen mwy o ymrwymiad ar golled a difrod.
Er mwyn symud ymlaen ac i ffwrdd o danwydd ffosil, bydd yn hanfodol buddsoddi ymhellach mewn diwydiannau ynni adnewyddadwy, a chaniatáu atebion integreiddiol ac arloesol, yn seiliedig ar wybodaeth arbenigol. (Yr Athro Ashraf Fahmy, Uwch Reolwr Technegol, Solartech) Mae cyhoeddiadau diweddaraf y Prif Weinidog am fuddsoddiad blynyddol newydd o £20m i dechnoleg ffrwd lanw yn gam addawol i’r cyfeiriad cywir. Mae Lionel Makunde (Cynghorydd Annibynnol Iechyd ac Amgylchedd y DU, Solartech) hefyd yn tynnu sylw at y potensial mawr o ailgylchu gwastraff.
Bydd yn rhaid i sbarduno newid i ddiogelu’r blaned fod yn ymdrech ar y cyd. Mae gweithredu yn yr hinsawdd angen y ddau: mae cyfrifoldeb unigol yr un mor hanfodol â llywodraeth sy’n darparu’r fframweithiau gweithredu angenrheidiol. Drwy ddeddfwriaeth a gwahanol fathau o gymorth, gellir galluogi defnyddwyr i wneud y dewisiadau cywir, fel prynu cynhyrchion masnach deg. Mae addysg briodol yn allweddol, a dylid ei blaenoriaethu i sicrhau bod pobl yn cael eu hysbysu ac yn ymwybodol o’u heffaith. (Mae’n syniad gwych rhoi coeden i bob cartref yng Nghymru, ond mae effaith hirdymor hefyd yn golygu bod angen i bobl wybod sut i ofalu amdani.)
Mae’n bwysig deall rhwystrau unigol i bontio hefyd, i ddarparu cymorth i’r rheini sy’n dibynnu ar arferion neu gynhyrchion penodol, ac i’w gwneud hi’n well i bobl gymryd rhan.
Bydd ymgysylltu â’r gymuned yn chwarae rhan hanfodol. Mae angen inni ystyried pryderon a chyfyngiadau pobl, ond hefyd eu diddordebau a’u syniadau, er mwyn caniatáu ar gyfer newid ymddygiad a chyfrifoldeb unigol. Mae angen i ni rannu sgiliau, gwybodaeth a chryfderau, a gwneud defnydd ohonynt. (Mari McNeil, Cadeirydd Stop Climate Chaos Cymru) “Mae angen i ni gynrychioli a mwyhau lleisiau dilys – ac yn bwysicaf oll, mae angen i ni barhau i drafod.” Gall Climate Cymru fod yn ddefnyddiol yn barhaus i gysylltu cynlluniau gweithredu sefydliadau a manteisio i’r eithaf ar yr ynni cyfunol presennol yng Nghymru.
Siaradwyr
Yr Athro Ashraf Fahmy Uwch Reolwr Technegol
Kevin Rahman-Daultrey, Maint Cymru
Lionel Makunde, Cynghorydd Annibynnol Iechyd ac Amgylchedd y DU, Solartech
Mari McNeil, Cadeirydd Atal Anhrefn Hinsawdd
Poppy Stowell-Evans, Chair of Youth Climate Ambassadors in Wales