Neges o Heddwch o’r Gorffennol, y Presennol a’r Dyfodol

43281610821_2e462f8338_b

Written on 05-07-2018 by Craig Owen

Yn ystod yr wythnos 2-8 Gorffennaf, mae Cymru dros Heddwch wedi bod yn cymryd rhan yn Eisteddfod Ryngwladol Llangollen – gydag arddangosfa fechan dros dro sy’n ategu gwaith Pwyllgor Archifau Llangollen i gipio ‘Treftadaeth Heddwch’ yr ŵyl anhygoel hon o heddwch a chymodi, a ymgododd o ludw’r Ail Ryfel Byd ac sydd nawr yn dathlu ei phen-blwydd yn 71 mlwydd oed.

Mae cyfraniad WCIA i arddangosfa Llangollen wedi canolbwyntio ar archwilio treftadaeth neges Heddwch ac Ewyllys Da Ieuenctid Llangollen, a gweithio gyda’r Pwyllgor Archifau a phartneriaid lleol. Rydym yn teimlo anrhydedd mawr o gael ein gwahodd i gyflwyno hanes Treftadaeth Heddwch Cymru, fel ‘Anerchiad Llywydd y Dydd’ ar gyfer y 4ydd o Orffennaf.

Hoffai WCIA ddiolch i’n ‘Cydweithwyr Heddwch’, Awel Irene a Sarah Baylis am arwain ein gwaith gyda phartneriaid lleol Llangollen, ac i Gadeirydd yr Eisteddfod, Terry Waite CBE am eu cefnogaeth ar gyfer y gwaith treftadaeth heddwch parhaus hwn.

Archwilio Storïau Llangollen o’r Gorffennol

Edrychwch ar bedwar fideo am Neges Heddwch ac Ewyllys Da Llangollen (wedi’u paratoi gan Sarah Baylis ac Awel Irene, a’u golygu gan Llinos Griffin, Gwefus).

Rhannu Treftadaeth Heddwch Llangollen Heddiw

Cynhaliodd y Babell Archifau yn yr Eisteddfod Ryngwladol arddangosfa drawiadol o storïau o bob degawd, o ddechrau’r Eisteddfod Ryngwladol ym 1947, hyd heddiw – ynghyd â dyfais sgrin gyffwrdd Cymru dros Heddwch ac arddangosfa dros dro

Download LLANGOLLEN 2018 PEACE MESSAGES LEAFLET 

View Flickr album of the Llangollen Archives Tent ‘Peace Heritage’ exhibition

20180703_134051

Inspiring the Future

Read the text of Craig Owen’s address as Day President of the Eisteddfod for Wednesday 4th July (below)

Download Day President’s Address

Anerchiad Cymru dros Heddwch i Eisteddfod Ryngwladol Llangollen gan Craig Owen, Pennaeth Cymru dros Heddwch, fel Llywydd y Dydd ar ddydd Mercher, 4 Gorffennaf

Prynhawn Da

Ym 1922, roedd y Neges Heddwch gyntaf gan Blant Cymru i’r Byd,

yn cynnwys dymuniad syml: sef

“NA FYDD ANGEN I DDIM UN OHONOM, WRTH DYFU’N HŶN,

I DDANGOS EIN BALCHDER AM Y WLAD Y CAWSOM EIN MAGU YNDDI

DRWY FYND ATI I GASÁU A LLADD EIN GILYDD. ”

Heddiw, mae gwrthdaro yn parhau i fod ar flaen meddyliau llawer ohonom.

Nid lleiaf, meddyliau ein plant ein hunain

Wrth i ni nodi’r canmlwyddiant o ddweud ‘BYTH ETO’ i ryfel

Rydym yn gweld canrif o wrthdaro

Mae plant Cymru yn aros o hyd i weld eu dymuniad yn cael ei gyflawni.

Ond mae chwilio am Heddwch wedi bod yn rhan bwysig o hanes Cymru,

Hanes ein cenedl, ein hanes ni

Dros y 100 mlynedd diwethaf.

Dros y pedair blynedd diwethaf, mae’r prosiect Cymru dros Heddwch

Sydd yn cael ei redeg gan Ganolfan Materion Rhyngwladol Cymru yn y Deml Heddwch

A’i gefnogi gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri

Wedi bod yn gweithio gyda llawer o bartneriaid cenedlaethol a lleol,

Yn cynnwys y Pwyllgor Archifau yma yn Llangollen

I archwilio’r cwestiwn mawr hwn:

Yn y 100 mlynedd diwethaf ers y Rhyfel Byd Cyntaf, sut mae Cymru wedi cyfrannu at geisio heddwch?

Mae’n anrhydedd mawr cael gwahoddiad i’ch annerch chi heddiw

Ac mae braidd yn frawychus, o’i gymharu â’r ffigurau disglair sydd wedi camu i’r llwyfan hwn o’r blaen

Ond mae fy hanes i mewn rhai ffyrdd yn hanes Cymru, a hanes Llangollen, ac efallai, eich hanes chi?

Hanes a rennir o bobl gyffredin yn gwneud pethau anghyffredin

I adeiladu byd gwell.

 

Ym 1914-15, pan oedd y Rhyfel Byd Cyntaf yn ei anterth

Cynigiodd Cymru loches i fwy na 4,500 o Ffoaduriaid o Wlad Belg

Oedd yn ceisio dianc rhag yr ymladd ar y ffrynt

Yn y 1930au, byddai Cymru’n mynd ymlaen i gynnig lloches i blant o Wlad y Basg

Oedd eisiau dianc rhag Rhyfel Cartref Sbaen

Ym 1922,

 

Darlledwyd

 

y Neges Heddwch gyntaf i Bobl Ifanc

gan blant Cymru i blant y byd

Ym 1923, llofnodwyd Deiseb Menywod dros Heddwch Cymru

gan 390,296 o fenywod ar draws Cymru gyfan

Mewn ymgyrch drws i ddrws anhygoel

Yn galw ar yr Unol Daleithiau i ymuno â Chynghrair y Cenhedloedd

A dod yn arweinydd mewn heddwch y byd.

Ym 1926, gadawodd Pererindod Heddwch Menywod Gogledd Cymru

Benygroes yn Sir Gaernarfon

Gyda 2,000 o fenywod oedd yn hedfan y  faner heddwch las

 

Aethant ar orymdaith i Gastell Caernarfon

Ac yna i Gonwy, ar hyd Arfordir Gogledd Cymru

A’r holl ffordd i Hyde Park

Ym 1926, cynhaliodd Cynghrair y Cenhedloedd eu Cyngres Heddwch Rhyngwladol

Yn Aberystwyth

Cyfwerth â Chynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig heddiw

Ym 1929, cynhyrchodd Pwyllgor Ymgynghorol Addysg Cymru – Athrawon Cymru –

nid yn unig y cwricwlwm ‘Addysg Heddwch’  cyntaf yn y byd

Ond hefyd, maniffesto ar gyfer Etholiad Cyffredinol 1929

Byddai eu syniadau yn mynd ymlaen i gael eu cadw’n gysegredig

Fel y glasbrint y sefydlwyd UNESCO arno

Ym 1935, Pleidlais Heddwch

 

Ym 1938, agorwyd Teml Heddwch Cymru ym Mharc Cathays, Caerdydd.

Yr adeilad cyntaf yn y DU wedi’i gysegru i achos Heddwch.

Ym 1939…

Daeth y byd i ben.

Ym 1946, derbyniodd neges heddwch y plant ymateb ddirdynnol – gan blant yr Almaen.

“Mae’n flynyddoedd ers i ni glywed gan blant Cymru

SUT AETH PETHAU’N DYWYLL.

Buasem wrth ein boddau’n clywed gennych chi eto. “

Llangollen

Ym mis Mehefin 1947, yn ymgodi o erchylltra’r Ail Ryfel Byd, nid oedd dim yn cyfleu ysbryd ‘BYTH ETO’

Yn fwy na’r syniad o ŵyl gerddoriaeth, mewn lleoliad hardd, gyda heddwch a chymodi yn genhadaeth iddi

Llenwodd 52 côr o bob cwr o’r DU, a 10 o wledydd eraill,

Gae chwarae’r ysgol leol, y safwn arno nawr.

Ym 1949, darlledwyd Neges Heddwch y Plant i’r byd o Langollen

Cyflwynodd Llinos Roberts y neges gyntaf, o’r union lwyfan hon

Hyd at 1983, fe ailadroddodd Neges Heddwch ac Ewyllys Da’r Urdd ei hun

Ac o’r adeg honno hyd heddiw, mae’r ddau wedi bod ar wahân ond yn gyflenwol

Am flynyddoedd lawer, fe ddilynodd fformat ffurfiol

Ac yn y blynyddoedd diweddar, mae wedi cael ei arwain a’i ysbrydoli llawer mwy gan bobl ifanc ac ieuenctid

Yn union fel y dylai fod!

 

Ym 1949, croesawodd Llangollen  Gôr Luebeck hefyd, gan ddangos heddwch a chymodi ar waith

Y cystadleuwyr cyntaf o’r Almaen

Roedd yr Ail Ryfel Byd yn dal yn fyw yn ein cof; roedd llawer yn Llangollen ac yn Luebeck wedi colli perthnasau yn ymladd ei gilydd

Ond ar ddydd Mawrth yr Eisteddfod, cynhaliodd y dref gyngerdd croeso arbennig

Oedd yn un o’r cyfnewidiadau diwylliannol cyntaf ar ôl yr Ail Ryfel Byd

Ym 1953, disgrifiwyd Côr Plant Obernkirchen gan Dylan Thomas, ar ei ymweliad â Llangollen, fel ‘yr angylion â phlethi’.

Aeth eu cân, ‘The Happy Wanderer’, i frig y siartiau

A gwerthodd recordiad y BBC / Parlophone filiynau

Am newid yn agwedd y cyhoedd mewn llai na degawd

O wrthwynebwyr gelyniaethus i gariad at gerddoriaeth

Wrth i ddiwylliannau wella drwy gerddoriaeth a chyfnewid

Dychwelodd y côr i Langollen eto ym 1960

Drwy’r 1940au a’r 50au, helpodd heddychwyr Cymru i sefydlu cyrff blaenllaw’r Cenhedloedd Unedig

Ysgrifenyddiaeth y Cenhedloedd Unedig

Rhaglen Ddatblygu’r UNDP

UNESCO

Ymgyrchoedd cadw heddwch y Cenhedloedd Unedig a’r cyngor diogelwch

Y Sefydliad Llafur Rhyngwladol ILO

Sefydliad Meteorolegol y Byd … Wel, fel arfer, mae gennym ni yng Nghymru lawer o brofiad o law.

Ym 1981, dechreuodd merched o Gasnewydd, Caerdydd ac Abertawe orymdaith i safle’r awyrlu yn Berkshire i brotestio yn erbyn arfau niwclear.

Ni aethant adref am 19 mlynedd, gan i wersyll heddwch Greenham Common i fenywod dyfu i fod yn un o’r arddangosiadau heddwch hiraf yn ein hanes diweddar.

Ym 1985, cysylltodd Dolen Cymru, sef menter efeillio gwlad â gwlad gyntaf y byd, Cymru â Lesotho yn Ne Affrica, sydd bellach yn ei 33edd blynedd

 

Ym 1995, cyrhaedded Côr o Serbia Langollen, ar ôl gorfod ymarfer mewn seler

A ffoi trwy reng flaen rhyfel y Balkans i ddod â llais cysoni i Langollen

Cri am heddwch ar garreg drws Ewrop ei hun.

Yn 2004, enwebwyd Eisteddfod Ryngwladol Llangollen ar gyfer Gwobr Heddwch Nobel

Mae’r Eisteddfod Ryngwladol yn rhan fawr o hanes Treftadaeth Heddwch Cymru

Ac mae Cymru’n rhan fawr o hanes rhyngwladol a threftadaeth yr Eisteddfod.

Chi

Ewch i’r Babell Archifau

Dewch i ddarganfod rhywfaint o storïau gwych drosoch chi eich hun

Am ryngwladolwyr ysbrydoledig, pobl gyffredin, a wnaeth bethau rhyfeddol

Yma yn Llangollen

Yn ogystal â defnyddio’r archifau

Allech chi wirfoddoli eich amser neu eich cefnogaeth?

Oes gennym ni unrhyw egin ddyngarwyr posib yn yr ystafell?

Allech chi helpu’r prosiect i ddechrau

ac i gael mynediad i Arian Treftadaeth y Loteri i gasglu’r storïau hyn ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol?

Yn benodol, ar gyfer dathlu pen-blwydd Llangollen yn 75 oed ymhen pedair blynedd.

Hefyd – llofnodwch Ddeiseb y Trên Heddwch

Ar y Diwrnod Heddwch y Byd ym mis Medi, bydd y ddeiseb hon yn mynd ar y trên

o drefi ar draws Cymru, i Lundain

Yn galw ar Lywodraeth y DU i ymuno â’r Cytundeb Gwrth Twr Arfogaeth Niwclear

Ac yn mynd ar drywydd camau rhai o’r heddychwyr gwych o’r 20au a’r 30au

Does dim rhaid i chi fod yn Mandela i newid y byd

Mae pob un ohonom yn gallu gweithredu dros heddwch yn ein ffyrdd ein hunain

Rydym i gyd yn heddychwyr

Mae pob un ohonom yn gallu cofio colli’r rhyfel

Mae pob un ohonom yn gallu gwrthwynebu gwrthdaro

Mae pob un ohonom yn gallu cynnig lloches i ffoaduriaid

Mae pob un ohonom yn gallu hyrwyddo cydraddoldeb

Mae pob un ohonom yn gallu adeiladu undod byd-eang

Mae pob un ohonom yn gallu ysbrydoli cenedlaethau’r dyfodol

Mae pob un ohonom yn gallu cydweithio.

Mae pob un ohonom yn gallu creu heddwch yn ein hamser

Yn ein hystafelloedd dosbarth, meysydd chwarae, cymunedau, diwylliannau, gwledydd,
yn ein byd, ac yn ein calonnau a’n meddyliau,

Ar gyfer WCIA a Llangollen,

Ein dymuniad a rennir yw ysbrydoli

Cenhedlaeth newydd o ryngwladolwyr

Nid ysu â hiraeth am y gorffennol sydd wedi hen ddiflannu

Ond dysgu gydag ysbrydoliaeth, a meddwl ymholgar, am bresennol sydd yma nawr

Ac i losgi gyda brwdfrydedd, am fyd o heddwch a chyfiawnder

A dyfodol i chi ei siapio.

Felly…

Ysgrifennwch, crëwch, chwaraewch, canwch, siapiwch, gwnewch e’

Mae pob un ohonoch chi yn Heddychwyr Nawr

Dyma’ch cymunedau chi

Dyma’ch Eisteddfod ryngwladol chi

Dyma eich Cymru chi

Dyma’ch byd chi.

Dyma eich darn chi o heddwch.

Chi yw heddychwyr heddiw ac yfory

Gallwch siapio heddwch yn ein hamser.

Diolch yn fawr iawn – Diolch.