“If the right to life is the first of all human rights
Being the one on which all other rights depend
The right to refuse to kill must be the second.”
Arysgrif ar Garreg Goffa Gwrrthwynebwyr Cydwybodol Cymru, Gardd Heddwch Genedlaethol
#OTD ‘Ar y Diwrnod Hwn’ – mae 15 Mai wedi cael ei gydnabod ar draws y byd ers 1982 fel y Diwrnod Rhyngwladol Gwrthwynebwyr Cydwybodol. Hanner ffordd rhwng Diwrnodau Cofio’r rhan fwyaf o wledydd ym mis Tachwedd – sy’n canolbwyntio’n draddodiadol ar golli milwyr – mae’r Diwrnod Gwrthynebwyr Cydwybodol yn gyfle penodol i fyfyrio a dysgu am y rhai sydd wedi cymryd safiad ymwybodol yn erbyn rhyfel: gwrthwynebwyr cydwybod, wedi’u seilio ar gredoau gwleidyddol neu grefyddol, hawliau dynol a phrotest yn erbyn polisïau’r wladwriaeth maen nhw’n anghytuno’n sylfaenol â nhw.
Mae’r ‘Hawl i Brotestio’ a fwynhawyd gan y rhan fwyaf o gymdeithasau democrataidd heddiw, o weithredaeth heddwch i hela llwynogod, yn ddyledus i lawer o’i gwreiddiau i’r safiad a gymerwyd gan wrthwynebwyr i’r Rhyfel Byd Cyntaf.
Hanes Gwrthwynebu Cymru
Mae hanes manwl gan Aled Eirug o ‘Wrthwynebiad Cymru i’r Rhyfel Byd Cyntaf’ – a adolygwyd gan dîm Canolfan Materion Rhyngwladol Cymru pan gafodd ei gyhoeddi yn 2019 – yn cynnig cipolwg digynsail ar gymhellion a straeon dros 900 o Wrthwynebwyr Cydwybodol o Gymru, y carcharwyd llawer ohonynt am eu credoau. I ddathlu pa mor bell y gall y farn gyhoeddus siglo, etholwyd rhai o’r rheini a gafodd eu tynnu gan gymdeithas yn ystod ‘eplesiad rhyfel’ gwladgarol y Rhyfel Byd Cyntaf, i’r senedd yn y 1920au gan yr un etholwyr, gan gydnabod erbyn hynny brys heddwch ar ôl colli cenhedlaeth. Gweithiodd Canolfan Materion Rhyngwladol Cymru gyda Chymrawd Ymchwil Prifysgol Leeds Cyril Pearce, i sicrhau bod ei ‘Gofrestr Pearce o Wrthwynebwyr Cydwybodol’ ar gael i’r cyhoedd, y gellir chwilio amdano erbyn hyn drwy ein Map Heddwch.
Creodd Canolfan Materion Rhyngwladol Cymru arddangosfa deithiol yn ystod 2016-19, ‘Belief and Action’, sydd ar gael o hyd i’w benthyg i grwpiau a lleoliadau cymunedol. Yn ystod tymor yr hydref 2018, cynhaliodd Amgueddfa Castell Cyfarthfa brosiect ffilm gyda phobl ifanc o Ferthyr Tudful, gan archwilio archifau o Dribiwnlysoedd Gwrthwynebwyr Cydwybodol dros 1916-18 – lle rhoddwyd cynnig ar y rhai a oedd wedi gwneud cais i gael eu heithrio o’r Gwasanaeth Milwrol. Gellir gweld eu ffilm ‘Without the Scales’ isod, neu ar Youtube.
Gwrthwynebiad yn Rwsia a’r Wcrain Heddiw
Mae rhyfel Rwsia yn yr Wcráin eleni wedi dod â gwrthwynebiad cydwybodol i’r amlwg eto, gan fod llawer o bobl Rwsia wedi gwrthod ymosod ar eu cymdogion. Mae Al Jazeera wedi adrodd ar wrthsafiad eang i orfodaeth filwrol Rwsia, tra bod ‘The Conversation’ wedi tynnu sylw at droseddau Hawliau Dynol yr Wcrain o’u polisi ‘consgripsiwn gorfodol’ o wahardd dynion rhag gadael y wlad.
Mae International Fellowship of Reconciliation, IFOR yn cryfhau lleisiau gan Wrthwynebwyr Cydwybodol a rhwydweithiau heddwch ar draws y byd, gan gynnwys o Rwsia a’r Wcrain eu hunain. Dywedodd Elena Popova o fudiad Rwsia o Wrthwynebwyr Cydwybodol ym mis
Chwefror “ers dechrau’r rhyfel hwn, mae pobl yn ofni’n fawr mewn pob math o ffyrdd; ofn y byddant i gyd yn cael eu cipio a’u taflu i’r grinder cig. Maen nhw’n teimlo bod eu rhyddid dan bwysau aruthrol.” Mae gan War Resisters International hafan ar gyfer yr ‘Wcráin’ sy’n dwyn ynghyd lleisiau ar draws y rhwydwaith byd-eang o grwpiau heddychol, ac maen nhw wedi bod yn monitro ac yn adrodd ar erlyniadau yn erbyn gwrthwynebwyr yr Wcrain a Rwsia.
Around the World
Mae’r map rhyngweithiol hwn gan Peace Pledge Union yn rhoi enghreifftiau ac astudiaethau achos o Wrthwynebwyr o bob rhan o’r byd.
Ymgyrchoedd Amnest Rhyngwladol ar Wrthwynebwyr Cydwybodol.
Ffilm gan fyfyrwyr Coleg y Cymoedd am Dribiwnlysoedd Milwrol y Rhyfel Byd Cyntaf ym Merthyr
