Datganiad wedi’i ddiweddaru gan WCIA ar Gaza

12 Mehefin 2024

Mae tîm WCIA yn pryderu’n fawr am y frwydr ddyddiol enbyd dros oroesi i bobl sy’n byw yn Gaza, gan gynnwys gwystlon Israel sydd yn cael eu dal gan Hamas. Ar 26 Mai, ddyddiau yn unig ar ôl i’r Llys Cyfiawnder Rhyngwladol (ICJ) gyhoeddi mesurau dros dro newydd a orchmynnodd Israel i ddod â gweithrediadau milwrol i ben yn Rafah ar unwaith, trawodd cyrchoedd awyr Israel wersyll pebyll ar gyfer pobl wedi’u dadleoli yng nghymdogaeth Tel al-Sultan o Rafah, ‘parth diogel’ dynodedig, gan ladd dros 45 o bobl Palestina ac anafu 249, llawer ohonynt yn blant. Cafodd mesurau dros dro newydd y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol eu gwneud mewn perthynas â’r achos a ddygwyd i’r Llys gan Dde Affrica, yn cyhuddo Israel o dorri ei rwymedigaethau o dan y Confensiwn Hil-laddiad. Wythnos yn ddiweddarach, fe wnaeth ymgyrch gan Israel i ryddhau 4 gwystl o wersyll ffoaduriaid Nuseirat ladd mwy na 270 o bobl Palesteina, ac anafu mwy na 600 o bobl..

Prin y gallwn ddychmygu’r ofn cyson sydd wedi cael ei deimlo gan bobl sy’n byw yn Gaza dros yr 8 mis diwethaf, y boen o golli teuluoedd cyfan, y sâl a’r clwyfedig heb unman i droi am gymorth, mamau sy’n methu ag addo i’w plant y byddant yn eu cadw’n ddiogel, dim bwyd, dim dŵr glân, dim cartref. Mae holl hanfodion sylfaenol bywyd wedi cael eu tynnu i ffwrdd oddi wrthynt. Does ryfedd fod rhai pobl yn galw Gaza yn ‘uffern ar y ddaear’. Yn ei ddiweddariad diweddaraf ar y sefyllfa, dywedodd World Food Programme “Mae oedolion a phlant y tu hwnt i flinedig yn sgil cael eu dadleoli’n gyson, newyn ac ofn.”

Mae’r dioddefaint i deuluoedd yn Israel yn parhau hefyd, galar annioddefol ar ôl i’w hanwyliaid gael eu lladd gan derfysgwyr Hamas ar Hydref 7fed, a’r ansicrwydd dyddiol enbyd am les y rhai sydd yn cael eu dal yn wystl gan Hamas, a’r ofn ynghylch sut mae anwyliaid yn cael eu trin a’r boen o beidio â gwybod p’un a ydynt yn fyw neu’n farw.

Mae’n rhaid i hyn stopio nawr.

Mae’n annheg iawn disgwyl dial yn erbyn holl boblogaeth Palesteina am weithredoedd terfysgwyr Hamas, neu i ystyried cymunedau fel ‘difrod anuniongyrchol’. Mae hefyd yn annheg rhoi’r bai ar ddinasyddion Israel a chymunedau Iddewig ar draws y byd, am weithredoedd llywodraeth adain dde bresennol Israel. Mae casineb gwrth-Fwslemaidd a Gwrth-Semitaidd yn cael ei danio gan eithafiaeth a dadl wedi’i phegynnu, ond mae lleisiau dinasyddion a chymunedau ar ddwy ochr y gwrthdaro yn hanfodol i gyflawni cydfodolaeth heddychlon – ac yn y pen draw, datrysiad dwy wladwriaeth ar gyfer y tymor hir.

Rydym yn cymeradwyo’r gwaith ymgyrchu ac eiriolaeth diflino dros heddwch a chyfiawnder, yng Nghymru ac ar draws y byd gan gymdeithas sifil ac eraill dros yr wyth mis diwethaf, wrth fynnu cadoediad parhaol, ar unwaith. Mae’r ymdrechion hyn yn hanfodol i geisio atal y farwolaeth a’r dinistr, cael digon o gymorth i bobl sydd ei angen yn daer, a rhyddhau’r gwystlon yn ddiogel.

Rydym yn sefyll mewn undod â phob dioddefwr erledigaeth a thrais. Mae’n rhaid i ni wneud popeth o fewn ein gallu i ddiogelu hawliau dynol cyffredinol pawb, ac i sicrhau bod y rhai sydd mewn sefyllfaoedd o bŵer yn glynu at gyfraith ryngwladol.

Mae dadansoddiad newydd Global Protection Cluster yn adrodd bod dros 5% o boblogaeth Gaza o 2.10 miliwn naill ai wedi cael eu lladd, eu hanafu, neu ar goll. Mae Swyddfa’r Cenhedloedd Unedig ar gyfer Cydlynu Materion Dyngarol (UNOCHA) yn amcangyfrif bod bron i 85% o boblogaeth Gaza bellach wedi’u dadleoli, dywed Sefydliad Iechyd y Byd nad yw’r system iechyd yn Gaza prin yn goroesi, ac mae’r IPC (Integrated Food Security Phase Classification) yn nodi bod newyn ar fin digwydd, wrth i 1.1 miliwn o bobl, tua hanner poblogaeth Gaza, brofi “ansicrwydd bwyd catastroffig”. 

Mae Cydlynydd Arbennig y Cenhedloedd Unedig ar gyfer Proses Heddwch y Dwyrain Canol, Tor Wennesland, wedi galw am ddychwelyd ar unwaith i gynnal trafodaethau, rhyddhau gwystlon a chadoediad dyngarol yn Llain Gaza, wrth i ymosodiad milwrol Israel waethygu dioddefaint dynol yng nghanol tensiynau rhanbarthol cynyddol. Dywedodd: “Mae dirfawr angen gorwel gwleidyddol ar Balesteiniaid ac Israeliaid. Hebddo, nid oes llwybr cynaliadwy allan o’r dioddefaint rydym yn ei weld bob dydd.”

Ar ôl galw am gadoediad ym mis Tachwedd y llynedd, yn ystod yr wythnosau diwethaf, mae Aelodau’r Senedd trawsbleidiol wedi lleisio galwadau am gydnabyddiaeth i gydnabod Gwladwriaeth Palesteina ar unwaith, fel cam cyntaf mewn proses i alluogi llwybr i heddwch parhaol a datrysiad dwy wladwriaeth. Maent yn ymuno â Norwy, Sbaen ac Iwerddon, tri allan o dros 140 o’r 193 o aelod-wladwriaethau’r Cenhedloedd Unedig, i gydnabod Palesteina fel gwladwriaeth.

Er gwaethaf Penderfyniadau Cyngor Diogelwch y Cenhedloedd Unedig a dyfarniad y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol yn galw am fynediad dyngarol heb rwystr, nid oes unrhyw arwyddion o welliannau ar gael cymorth dyngarol i mewn i Gaza – mewn gwirionedd, mae mynediad dyngarol wedi dirywio yn ystod y misoedd diwethaf. Ym mis Ionawr, fe wnaeth Llywodraeth y DU ac eraill oedi cyllid i UNWRA, asiantaeth y Cenhedloedd Unedig ar gyfer ffoaduriaid Palesteinaidd, yn dilyn honiadau gan Lywodraeth Israel fod staff wedi bod yn rhan o ymosodiadau Hamas ar 7 Hydref. Yn sgil rhyddhau adroddiad annibynnol sy’n bodloni gofynion Llywodraeth y DU i adfer cyllid, mae cyrff anllywodraethol y DU wedi ysgrifennu at y Prif Weinidog yn galw ar i’r DU adfer a chynyddu cyllid i UNWRA. Mae’r llythyr hefyd yn tynnu sylw at y ffaith “Y bydd gwadu’r cyllid i UNRWA ond yn arwain at fwy o farwolaethau, ar adeg pan mae’r Llys Cyfiawnder Rhyngwladol wedi tanlinellu’r angen i atal y risg o hil-laddiad a chyflawni anghenion dyngarol enbyd Palesteiniaid.”

Yng Nghymru, mae Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol, Derek Walker, wedi dweud “Mae gan bawb yr hawl i fyw mewn heddwch, nawr ac yn y dyfodol.” 

Fel cenedl sy’n gyfrifol ar lefel fyd-eang, rhaid i Gymru alw ar y DU i:

• Gynnal ei chyfrifoldeb cyfreithiol a moesol i sicrhau bod Israel yn cydymffurfio â gorchymyn y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol i atal ei hymosodiadau sarhaus yn Rafah ar unwaith, ac i sicrhau bod y cannoedd o filoedd o bobl sy’n cysgodi yn Rafah yn cael eu gwarchod. Mae’r ffaith bod y DU yn parhau i drwyddedu arfau i Israel yn herio dyfarniad y Llys Cyfiawnder Rhyngwladol, ac yn gwneud y DU ynghlwm ag unrhyw droseddau rhyfel yn Gaza.

• Atal cyflenwadau o arfau’r DU i Israel ar unwaith, ac yn hytrach, pwyso’n fwy caled am gadoediad diamod, cyn gynted â phosib, i atal mwy o bobl rhag cael eu lladd neu eu hanafu, ac i sicrhau bod yr holl wystlon a Phalesteiniaid sydd yn cael eu dal yn anghyfreithlon yn cael eu dychwelyd yn ddiogel.

• Ddefnyddio pob ffordd o berswadio diplomyddol ac economaidd posibl sydd ar gael iddi i helpu i sicrhau cadoediad parhaol, ar unwaith, i atal y marwolaethau a’r dinistrio, a sicrhau bod yr holl wystlon yn cael eu rhyddhau’n ddiogel.

Gallwch ddod o hyd i ragor o wybodaeth yma: Cymru dros Heddwch yn Israel a Phalesteina: Galwad am Gadoediad  – Canolfan Materion Rhyngwladol Cymru (wcia.org.uk)